การให้รางวัล ไม่ได้มีความหมายเฉพาะผู้ให้และผู้รับ หรือการยกย่องเฉพาะคนเฉพาะเรื่อง แต่ยังสื่อสารความตั้งใจมากมาย ที่คนอาจจะมองข้ามไป
ในวงการกีฬาเกือบทุกระดับมักให้การยกย่องยอมรับและประกาศให้รู้ถึงความเป็นเลิศของนักกีฬา ด้วยรางวัลประเภทต่างๆ เช่น รางวัลผู้เล่นยอดเยี่ยมหรือผู้เล่นทรงคุณค่าประจำการแข่งขัน (Most Valuable Player: MVP) รางวัลทีมยอดเยี่ยม รางวัลดาวซัลโวรองเท้าทองคำ ซึ่งเป็นที่คุ้นเคยกันเป็นอย่างดี
ต่อมาเมื่อการแข่งขันให้ความสำคัญกับคุณธรรมในสนามที่มีค่าไม่ด้อยกว่าชัยชนะ รางวัลนักกีฬาผู้มีน้ำใจนักกีฬาดีเยี่ยม หรือ Sportsmanship Award จึงได้ถือกำเนิดขึ้นมา
เมื่อกระแสของการทำตนให้เป็นประโยชน์ต่อสังคมได้รับการส่งเสริม ก็เกิดรางวัลประเภท นักกีฬาผู้อุทิศตนต่อสังคมหรือชุมชนเกิดขึ้น และเป็นจุดเริ่มต้นของการมอบรางวัล ซึ่งไม่ได้มีที่มาจากผลงานในสนาม นอกจากนั้นคุณค่าของรางวัลก็ไม่ได้จำกัดขอบเขตไว้เพียงในวงการกีฬา
ลีก NBA และสมาคมบาสเกตบอลสหรัฐอเมริกา เป็นตัวอย่างที่ดีมากของแนวปฏิบัติการยกย่องผู้สร้างคุณค่าให้วงการกีฬา ที่ไม่ได้จำกัดเฉพาะนักกีฬาและโค้ช แต่ยังขยายผลให้การยกย่องผู้ที่เกี่ยวข้องอื่นๆ เช่น นักข่าว ผู้บรรยาย และยกย่องการสร้างคุณค่าให้กับสังคมรอบๆ วงการกีฬาอีกด้วยครับ ดังเช่นรางวัลต่อไปนี้
ก. รางวัลผู้เล่นคนที่หกยอดเยี่ยมแห่งปี (The Sixth Man Award of the Year Award) ซึ่งมีไว้ให้แก่ผู้เล่นที่ลุกจากม้านั่งสำรองมาสร้างผลงานที่โดดเด่น ไม่แพ้ผู้เล่นตัวจริง 5 คนแรก ถือเป็นครั้งแรกที่ยกย่องผู้เล่นที่ไม่ได้อยู่ในสปอตไลต์ เพราะโดยธรรมชาติแล้ว ผู้เล่นตัวจริงมักจะได้รับการจับตามองมากกว่า คุณค่าของรางวัลนี้คือการส่งเสริมให้เข้าใจว่าความสำเร็จของกีฬาไม่ได้จำกัดอยู่เพียงผู้เล่นไม่กี่คน ผู้เล่นหลายคนที่ได้รับรางวัลนี้ได้รับการยอมรับจากผู้เล่นตัวจริงเป็นอย่างมาก อาทิ ไมเคิล จอร์แดน กล่าวถึง โทนี คูโคช ผู้ที่เคยได้รับรางวัลนี้อย่างชื่นชมและยอมรับว่าคูโคชมีส่วนสำคัญให้ชิคาโก บูลส์ ได้แชมป์ 3 สมัยซ้อนในช่วงปี 1996-1998
คูโคชเป็นหนึ่งในผู้เล่นที่ได้รับรางวัลนี้ ซึ่งต่อมาได้รับการจารึกชื่อในหอเกียรติยศบาสเกตบอล
เจ้าเครา เจมส์ ฮาร์เดน ก็เคยได้รับรางวัลนี้และภายหลังก็ก้าวขึ้นไปเป็นผู้เล่นทรงคุณค่าของลีก
ข. การยกย่องผู้อยู่เบื้องหลังในหอเกียรติยศบาสเกตบอล ไนสมิธ (Naismith Basketball Hall of Fame Enshrinement) ในทุกๆ ปี มักจะจารึกชื่อผู้ที่สร้างคุณประโยชน์ให้กับวงการบาสเกตบอล ทั้งผู้ประกาศข่าว นักข่าวนักเขียน โค้ชทั้งในระดับมหาวิทยาลัยและมัธยม นักกายภาพบำบัดหรือวิทยาศาสตร์การกีฬา ผู้บริหารทีม รางวัลความสำเร็จตลอดชีวิต (Lifetime Achievement) ที่สะท้อนความคิดว่าผลงานนั้นพึงสร้างอย่างต่อเนื่อง และการสร้างผลงานในวงการกีฬา ไม่ได้จำกัดอยู่เฉพาะโค้ชและผู้เล่น
ค. รางวัลเพื่อนร่วมทีมยอดเยี่ยม ทไวแมน-สโตกส์ (Twyman-Stokes Teammate of the Year Award) เป็นรางวัลให้แก่ผู้เล่นที่มุ่งความสำเร็จของทีมมากกว่าความสำเร็จส่วนตัว ช่วยเหลือ พัฒนาเพื่อนร่วมทีม แนวคิดรางวัลนี้สะท้อนให้เห็นว่านักกีฬาที่ดีนั้นย่อมไม่เห็นแก่ตัว (Selfless) หลายคนเมื่อได้ยินรางวัลนี้ก็อาจจินตนาการไปได้ว่า นักกีฬาที่ได้รับรางวัลนี้น่าจะเป็นผู้เล่นมือ 2 หรือมือ 3 ของทีม หรือไม่ก็การ์ดจ่ายที่ควรมีทัศนคติจ่ายให้เพื่อนร่วมทีมก่อนทำแต้มเอง แต่จริงๆ แล้ว ทิม ดันแคน เซ็นเตอร์ที่พาซานอันโตนิโอ สเปอร์ส ไปถึงแชมป์ วินซ์ คาร์เตอร์ อดีตผู้เล่นมือหนึ่งของโตรอนโต แร็ปเตอร์ส และล่าสุด เดเมียน ลิลลาร์ด มือหนึ่งของพอร์ทแลนด์ เทรลเบลเซอร์ส ก็ได้รับรางวัลนี้
ง. รางวัลช่วยเหลือสังคม (NBA Cares Community Assist Award) และรางวัลประชาชนตัวอย่าง เจ วอลเตอร์ เคนเนดี (J. Walter Kennedy Citizenship Award) เป็นรางวัลที่ยกย่องนักกีฬาที่ทำประโยชน์ให้ชุมชนและสังคม รางวัลแรกนั้นให้เป็นรายเดือน ส่วนอีกรางวัลนั้นให้เป็นรายปี แนวคิดของรางวัลนี้ชัดเจนมากๆ ว่านักกีฬาต้องเป็นตัวอย่างของการเป็นประชาชนที่ดี และพึงให้ความสำคัญกับการสนับสนุนชุมชนอย่างต่อเนื่อง
จ. รางวัลผู้เล่นเกมรับยอดเยี่ยม (Best Defensive Player of the Year) ซึ่งมอบให้ผู้เล่นที่มีทักษะเกมรับโดดเด่น ที่ลึกซึ้งไปกว่านั้นคือรางวัลนี้เกิดขึ้นจากความเชื่อที่ว่า เกมรับสามารถเปลี่ยนเกมและนำชัยชนะมาให้ทีมได้ไม่แพ้เกมบุก และเชื่อหรือไม่ว่า โคตรเทพเกมบุกแบบ ไมเคิล จอร์แดน ก็เคยได้รับรางวัลนี้นะครับ
ล่าสุด NBA พึ่งจะกำหนดรางวัล คารีม อับดุล-จับบาร์ เพื่อมอบให้กับนักกีฬาที่มุ่งมั่นสร้างความเท่าเทียมในสังคม และพยายามแก้ไขปัญหาในระบบสังคม ที่ทำให้คนบางกลุ่มเสียเปรียบและเสียโอกาส ในปัจจุบันมีนักกีฬา 5 คนที่ได้เข้ารอบสุดท้ายสำหรับรางวัลนี้ ประกอบด้วย คาร์เมโล แอนโธนี ฟอร์เวิร์ดของเทรลเบลเซอร์ส, แฮร์ริสัน บาร์นส์ การ์ดซาคราเมนโต คิงส์, โทไบอัส แฮร์ริส ฟอร์เวิร์ดฟิลาเดลเฟีย เซเวนตีซิกเซอร์ส, จรู ฮอลิเดย์ การ์ดจ่ายของมิลวอกี บักส์ และ ฮวน ทอสคาโน-แอนเดอร์สัน ฟอร์เวิร์ดของโกลเดน สเตท วอร์ริเออร์ส
นักกีฬาทั้ง 5 คนทุ่มเทแรงกายแรงใจและทุนทรัพย์ เพื่อแก้ไขกระบวนการและระบบที่เป็นสาเหตุหลักของความไม่เท่าเทียม โดยส่วนตัวของผู้เขียนนั้นสนับสนุนแนวคิดในลักษณะนี้ที่มุ่งสร้าง “ความเท่าเทียมกันในกระบวนการ” มากกว่าแนวคิดที่มุ่งเอาผลลัพธ์เป็นตัวตั้ง
รางวัลนี้นับเป็นหนึ่งในนวัตกรรมทางความคิดที่ทันต่อยุคสมัย แต่มีความละเอียดอ่อนในกระบวนการคิด และไม่ทำตามเทรนด์ที่มุ่งเน้นอยากได้ผลลัพธ์ที่อยากเห็น โดยไม่ใส่ใจสาระสำคัญเรื่องความเท่าเทียมที่ควร
การกำหนดรางวัลทั้งหมดที่ได้กล่าวมา ทำให้ความรู้สึกนึกคิดที่ว่า “กีฬาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต” มีความเป็นรูปธรรมจับต้องได้ และความน่าสนใจของแต่ละรางวัลไม่ได้มีแค่เพียงที่มาและแนวคิด แต่กระบวนการคัดเลือก การลงคะแนนเสียง คนที่ลงคะแนนเสียง ความสำคัญของการได้โหวตอันดับ 1 ล้วนแล้วแต่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง
บทความนี้เป็นบทความเปิดซีรีส์เรื่อง “รางวัลมากความหมาย”
ในตอนต่อไปผมจะเล่าเรื่องราวของ นักบาสเกตบอลลูกเสี้ยวอาเซียน (ASEAN) ผู้เล่นทีมชาติฟิลิปปินส์ ที่คว้ารางวัลผู้เล่นคนที่หกยอดเยี่ยมประจำปีนี้นะครับ เขาเป็นคนเชื้อสายเอเชียตะวันออกเฉียงใต้คนแรกที่ทำได้ครับ
อัพเดตเรื่องราวเกี่ยวกับกีฬา ติดตาม PlayNowThailand.com ที่เฟสบุ๊ค, ทวิตเตอร์ และอินสตาแกรม
