โรคระบาดโควิด-19 ส่งผลให้แวดวงหมากรุกทั่วโลกซบเซาลงอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ดูเหมือนว่า การแข่งขันหมากรุกออนไลน์ พอจะเป็นทางออกของช่วงเวลาที่เป็นวิกฤติการณ์นี้ แต่จะเป็นคำตอบที่ใช่หรือไม่นั้น นักหมากรุกทุกคนยังคงเฝ้าจับตามอง และเตรียมพร้อมปรับตัวให้เข้ากับความเปลี่ยนแปลงที่มาถึง
อย่างที่ทราบกันดีว่า วิกฤติการณ์โรคระบาดทางเดินหายใจโควิด-19 นั้น ส่งผลกระทบต่อผู้คนทั่วโลกในทุกๆ มิติของวิถีชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการทำงาน การเดินทาง การพักผ่อน ด้านสังคม ด้านสาธารณสุข และอะไรอีกมากมาย หลายสิ่งหลายอย่างจะต้องมีการปรับเปลี่ยนให้เหมาะสมสอดคล้อง เพื่อให้ทั้งหมดสามารถก้าวข้ามและผ่านพ้นห้วงเวลาที่ยากลำบากนี้ไปให้ได้
ทุกๆ เรื่องของมนุษย์ล้วนแต่ได้รับผลกระทบจากโรคระบาดใหญ่ในครั้งนี้ กระทั่งบางเรื่องที่ดูเหมือนเป็นเรื่องเล็กน้อย ไม่น่าจะเกี่ยวข้องอะไร เช่น เกมหมากรุก ก็ไม่ได้รับการยกเว้น โควิด-19 ส่งผลให้แวดวงหมากรุกทั่วโลกซบเซาลงอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ความคึกคัก ความตื่นตัวที่มีมากมาก่อนหน้านี้ ลดน้อยถอยลงไปตามสภาพ โรคระบาดทางเดินหายใจนี้ทำให้เกิดแนวทางใหม่ของกิจกรรมการแข่งขันหมากรุก รายการแข่งขันระดับมาตรฐานพยายามจะใช้มาตรการการรักษาสุขอนามัยทั้งสภาพแวดล้อมและตัวบุคคล แต่ก็ยังดูไม่ใช่ทางออกหรือเป็นคำตอบในการแก้ไขปัญหาที่ดีนัก
ในสภาพของเกมการแข่งขันหมากรุก ผู้เล่นหรือนักกีฬาจะต้องนั่งเผชิญหน้ากันในระยะห่างไม่เกิน 1 เมตร มีการจับ สัมผัสถูกตัวหมากบนกระดาน สลับการจับไปมา การปฏิบัติสองอย่างนี้สุ่มเสี่ยงต่อการรับเชื้อโรคระบาดอย่างมาก ผู้จัดการแข่งขันพยายามจะป้องกันและแก้ไขปัญหาดังกล่าว เช่น บังคับให้ผู้เล่น นักกีฬา กรรมการ และผู้ชม หรือทุกคนที่เกี่ยวข้องกับการแข่งขันจะต้องสวมใส่หน้ากากอนามัยหรือเฟซชิลด์อยู่ตลอดเวลา จำกัดจำนวนผู้เข้าแข่งขัน หรือขยายพื้นที่ในห้องทำการแข่งขันเพื่อเพิ่มระยะห่างของโต๊ะแข่ง มีการจัดเตรียมน้ำยาล้างมือ สเปรย์พ่น เพื่อทำความสะอาดอุปกรณ์กีฬาที่ใช้ในการแข่งขัน และทำความสะอาดส่วนบุคคล ตรวจวัดอุณหภูมิของผู้เล่น นักกีฬาและผู้ที่เกี่ยวข้องอยู่ตลอดเวลาทำการแข่งขัน
แต่ดูเหมือนไม่ตอบโจทย์และไม่ใช่ทางออกของการกีดกั้นวิกฤติการณ์โรคระบาดนี้ให้ถอยห่างออกจากรายการแข่งขันหมากรุกออกไปได้ เพราะยังมีเงื่อนไขปัจจัยอื่นอีกที่ทางผู้จัดการแข่งขันไม่สามารถควบคุมดูแลได้อย่างทั่วถึง เช่น การเดินทางของนักกีฬา ช่วงระยะเวลาพักเบรกระหว่างรอบเกมการแข่งขัน บางทีการอนุญาตให้นักกีฬาและผู้ชมใช้ห้องน้ำร่วมกัน ก็เปิดโอกาสให้เกิดความสุ่มเสี่ยงจากการติดเชื้อได้ เมื่อสภาพการณ์ตกอยู่ในช่วงเวลาที่หนักหนาสาหัสที่สุด กิจกรรมการจัดการแข่งขันแบบเล่นบนกระดานจริง โอเวอร์เดอะบอร์ด (Over the Board) หรือ โอทีบี ก็มีอันต้องสะดุดหยุดลง และรอคอยเฝ้าดูสถานการณ์โรคระบาดนี้จนกว่าจะมีอะไรเปลี่ยนแปลง
แต่อย่างไรก็ดีความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีการสื่อสารในยุคปัจจุบัน โลกของอินเทอร์เน็ตและการสื่อสารไร้สายในรูปแบบต่างๆ ก็ช่วยทำให้วงการหมากรุกทั่วทั้งโลกยังคงสามารถขยับขับเคลื่อนต่อไปได้ ต้องขอบคุณเทคโนโลยีทางการทหารของประเทศสหรัฐอเมริกาเมื่อ 40 กว่าปีก่อน ที่คิดค้นการเชื่อมโยงเครื่องคอมพิวเตอร์ทั้งหมดเข้าด้วยกัน และพัฒนาก้าวหน้าจนกลายมาเป็นอินเทอร์เน็ตและระบบการสื่อสารแบบไร้สายอย่างที่เป็นเช่นในวันนี้
ถ้าเรามองโลกในแง่ดี สำหรับสภาพการณ์ในตอนนี้ วงการหมากรุกเมื่อเทียบกับวงการเกมกีฬาชนิดอื่นๆ ก็ยังได้รับผลกระทบจากโรคระบาดไม่หนักหนาสาหัสเท่า เกมหมากรุกสามารถแปลงร่างและถูกถอดแบบลงไปอยู่ในเครื่องคอมพิวเตอร์และสมาร์ตโฟนได้อย่างไม่ลำบากยากเย็นนัก เพราะมีการคิดพัฒนาโปรแกรม แอปพลิเคชั่นและฐานข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับเกมหมากรุก มาแทบจะพร้อมๆ กันกับยุคเริ่มต้นของคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล ในขณะที่การนำนักฟุตบอลสองทีม 22 คน ตัวสำรอง และกรรมการอีกสามใส่ลงไปในสมาร์ตโฟน และให้พวกเขาเตะลูกฟุตบอลแข่งขันกันจริงๆ นั้นยังคงเป็นความฝัน แต่ที่เป็นไปได้ก็คือจับเอา ลิโอเนล เมสซี มาสร้างเป็นโมเดล ป้อนค่าความสามารถต่างๆ ลงไป และก็บังคับเมสซีจำลองนี้ด้วยปุ่มกดหรือหน้าจอสัมผัส
เกมหมากรุกในเครื่องคอมพิวเตอร์และสมาร์ตโฟนพร้อมสัญญาณอินเทอร์เน็ตดูท่าจะเป็นทางออกที่พอจะเดินไปได้ในช่วงเวลาที่วิกฤติเช่นนี้ เกมหมากรุกบนอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์เหล่านี้ตอบสนองต่อความต้องการของมนุษย์แทบจะทุกเงื่อนไข จากสมัยที่เราเคยต้องรอเวลาว่างหรือเสร็จจากการทำงานแล้วจึงจะได้เล่นหมากรุก ต้องเดินทางไปยังชมรม นั่งรอคู่แข่งหรือคู่ฝึกซ้อม ต้องเตรียมหรือจัดหาอุปกรณ์ตัวหมากและกระดาน ทั้งหมดนี้กลายเป็นเรื่องง่ายเมื่อมันมาอยู่ในสมาร์ตโฟนเครื่องเล็กๆ เครื่องเดียว
จริงๆ แล้ว เราเริ่มมีพฤติกรรมการเล่นเกมหมากรุกบนเครื่องคอมพิวเตอร์ก่อนหน้าที่จะเกิดวิกฤติการณ์โรคระบาดโควิด-19 นานแล้ว ก็จากเหตุผลข้อดีหลายประการที่ได้กล่าวมาข้างต้น แต่ส่วนใหญ่จะเป็นการฝึกซ้อมกับโปรแกรมหมากรุก หรือล็อกอินเข้าไปในเว็บไซต์หมากรุกที่มีอยู่หลายเว็บไซต์เพื่อเล่นฝึกซ้อมกับผู้เล่นคนอื่นๆ ยิ่งผู้คนเริ่มนิยมใช้สมาร์ตโฟนและแท็บเล็ตกันมากขึ้น ความนิยมเล่นหมากรุกในอุปกรณ์เหล่านี้ ยิ่งมีมากขึ้นกว่าเดิมหลายเท่าตัว
ไม่ใช่แค่การเล่นการฝึกซ้อมกันเท่านั้น เราสามารถเข้าไปศึกษาเรียนรู้จากโลกออนไลน์เกี่ยวกับวิชาหมากรุกได้จากเว็บไซต์หมากรุก สารานุกรมออนไลน์ กระทั่งยูทูปและกูเกิล หรือเสิร์ชเอนจิ้นต่างๆ ผู้คนที่ไม่เคยรู้จักและไม่เคยเล่นหมากรุกมาก่อนก็สามารถเริ่มเรียนรู้ได้ด้วยตนเองจากช่องทางเหล่านี้
แต่ยังมีข้อที่ดูจะไม่ค่อยจะลงตัวสักเท่าไรคือ การจัดรายการแข่งขันหมากรุกในระบบออนไลน์ ก่อนหน้าการเกิดวิกฤติการณ์โรคระบาดนี้ กิจกรรมการแข่งขันหมากรุกจะจัดให้แข่งขันกันบนกระดานจริงแทบทั้งสิ้น เป็นมาตรฐานและเป็นที่ยอมรับเพราะเหตุผลหลายอย่าง เช่น การควบคุมดูแลการแข่งขัน การควบคุมกำหนดระยะเวลาในการทำการแข่งขัน บรรยากาศพิธีเปิดและพิธีปิดการแข่งขันและการมอบรางวัล การจัดการแข่งขันรายการใหญ่ๆ หลายรายการถือว่าเป็นการประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวไปด้วยในตัว การพักเบรกในระหว่างวันการแข่งขันแล้วมีกิจกรรมสันทนาการแก่ผู้แข่งขันตลอดจนผู้ที่มาร่วมงานทั้งหมด เป็นข้อดีและเสน่ห์เฉพาะตัวของการจัดการแข่งขันบนกระดานจริงที่ไม่สามารถหาได้ในระบบการแข่งขันแบบออนไลน์
ครั้งหนึ่งในรายการแข่งขันหมากรุก Chess Olympiad ปี ค.ศ. 1939 ณ กรุงบัวโนสไอเรส ประเทศอาร์เจนตินา ผู้จัดการแข่งขันจัดให้นักหมากรุกผู้เข้าแข่งขันทุกคนร่วมเดินทางด้วยเรือสำราญ ออกเดินทางจากประเทศอังกฤษมุ่งหน้าไปยังเมืองที่เป็นสถานที่ทำการแข่งขัน และในช่วงเวลาระหว่างการเดินทาง ก็มีการจัดกิจกรรมสันทนาการทั้งที่เป็นพิธีการจริงและลำลองสลับไปกับการพักผ่อนหย่อนใจบนเรือสำราญตลอดเส้นทาง เป็นประสบการณ์ที่น่าจดจำไม่รู้ลืม
ย้อนกลับมาเรื่องความไม่ลงตัวบางประการจากการจัดการแข่งขันระบบออนไลน์ นั่นคือปัญหาการโกงการแข่งขันของนักหมากรุก ปัญหานี้ทางสหพันธ์หมากรุกสากลนานาชาติหรือฟิเด้ เคยรับมือได้อย่างได้ผล มีวิธีจัดการรองรับเมื่อจัดแข่งขันบนกระดานจริง เพราะสามารถตรวจตราสอดส่องได้ทั้งจากอุปกรณ์เครื่องมือและบุคลากร แม้จะไม่ได้ผลหนึ่งร้อยเปอร์เซ็นต์ แต่การโกงในเกมการแข่งขันก็ทำไม่ได้ง่ายๆ ฟิเด้มีบทข้อบังคับไว้รับมือกับเรื่องทำนองนี้โดยเฉพาะ เรียกว่าบทข้อบังคับการต่อต้านการทุจริตในเกมการแข่งขัน (Anti-Cheating Regulations)
ในรายการแข่งขันรายการใหญ่ รางวัลชนะเลิศมักจะมีมูลค่าสูงเป็นที่ล่อตาล่อใจของนักหมากรุกที่เห็นแก่ตัวบางคน ในการแข่งขันบนกระดานจริง การโกงการแข่งขันนั้นมีมากมายหลายรูปแบบ หลากหลายวิธี ทั้งใช้การสื่อสารด้วยภาษาทางกายอย่างง่ายๆ ไปจนถึงการพึ่งพาอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่ซับซ้อน การตรวจตราเฝ้าระวังอย่างได้ผลต้องอาศัยกรรมการและผู้จัดการแข่งขันที่มีประสบการณ์สูง เอาใจใส่และควบคุมอย่างใกล้ชิด
แต่กับรายการแข่งขันที่จัดบนระบบออนไลน์ ยังเป็นเรื่องใหม่สำหรับฟิเด้และบรรดาผู้จัดทั้งหลาย และไม่มีกรรมการควบคุมดูแลอย่างใกล้ชิด จึงเปิดโอกาสและช่องทางให้ทำทุจริตได้ง่ายขึ้นและมากขึ้น ซึ่งทางผู้จัดการแข่งขันรวมถึงฟิเด้เองก็พยายามวางมาตรการป้องกันและแก้ไขเท่าที่จะสามารถทำได้ในตอนนี้ อย่างเช่น การใช้ตัวช่วยอย่างแอปพลิเคชั่นประเภทพวกวิดีโอเทเลคอนเฟอเรนซ์ เพื่อถ่ายทอดภาพบรรยากาศของสภาพแวดล้อมของผู้แข่งขันในขณะที่ทำการแข่งขัน หรือการใช้กล้องแบบที่ติดตั้งมาพร้อมกับคอมพิวเตอร์หรือสมาร์ตโฟน เพื่อจับภาพหน้าจอของโปรแกรมหมากรุกขณะที่เปิดใช้งานอยู่ตลอดเวลาการแข่งขัน แอปพลิเคชั่นหรือโปรแกรมประยุกต์อื่นๆ จะไม่ได้รับอนุญาตให้เปิดขึ้นมาใช้งานบนหน้าจอเดสก์ท็อป
นอกจากมีกล้องแบบจับภาพด้านหน้าและการจับบนหน้าจอเดสก์ท็อปแล้ว บางรายการแข่งขันยังกำหนดให้มีกล้องจับภาพด้านข้างหรือจับภาพมุมกว้างของบริเวณที่ผู้แข่งขันนั่งทำการแข่งขัน ว่าจะต้องไม่มีอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์อื่นใดวางอยู่หรือเปิดใช้งานอยู่ในบริเวณใกล้เคียงที่แข่งขัน บุคคลอื่นที่ไม่ใช่นักกีฬาผู้แข่งขันจะไม่ได้รับอนุญาตเข้ามาอยู่ในบริเวณเฟรมภาพหรืออยู่ใกล้บริเวณที่แข่งขัน การพักเบรกออกไปจากบริเวณที่แข่งขัน เช่น ไปเข้าห้องน้ำ ต้องขออนุญาตจากกรรมการโดยตรงก่อน
มาตรการต่างๆ เหล่านี้กำลังได้รับการปรับปรุงพัฒนาให้สอดคล้องกับสภาพการณ์ในตอนนี้ เป็นที่คาดว่าวิกฤติการณ์โรคระบาดโควิด-19 คงจะส่งผลกระทบไปอีกเป็นระยะเวลานาน แน่นอนว่าแวดวงการแข่งขันเกมหมากรุกบนกระดานจริงก็จะยังคงจัดต่อไปในอนาคต แต่การจัดการแข่งขันในระบบออนไลน์ก็คงจะเป็นที่ยอมรับและได้รับความนิยมมากขึ้นเรื่อยๆ ในอนาคตเช่นกัน
โดยความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนก็เชื่อว่า เมื่อสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 บรรเทาลงหรือกลับคืนสภาวะปกติ การแข่งขันหมากรุกออนไลน์ก็จะยังได้รับความนิยมอย่างต่อเนื่อง และจะก้าวเข้ามาเป็นอีกหนึ่งมาตรฐานใหม่ของการจัดการแข่งขันหมากรุกทั่วโลก การเปลี่ยนแปลงนี้อาจจะเป็นจังหวะก้าวย่างครั้งสำคัญของวงการ กลายเป็นวิถีใหม่ หรือ นิว นอร์มอล (New Normal) ไม่ใช่เป็นแค่เพียงการแก้ปัญหาชั่วคราวในห้วงวิกฤติโรคระบาดนี้เท่านั้น
อัพเดตเรื่องราวเกี่ยวกับกีฬา ติดตาม PlayNowThailand.com ที่เฟสบุ๊ค, ทวิตเตอร์ และอินสตาแกรม
