คงจะไม่มีระบบการแข่งขันแบบใดๆ ที่สามารถป้องกันปัญหาผู้แข่งขันสมรู้ร่วมคิด กำหนดผลการแข่งขันล่วงหน้าในเกมหมากรุกได้อย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด โดยเฉพาะสโมสรหรือทีมที่ส่งผู้เล่นเข้าร่วมแข่งขันเป็นจำนวนมากจะสามารถดำเนินแผนการกำหนดผลการแข่งขันล่วงหน้าหรือการ “โยน” คะแนนอย่างได้ผล
เรายังพูดคุยกันอยู่ในหัวข้อประเด็นเกี่ยวกับเรื่องข้อดีข้อด้อยของระบบการประกบคู่แข่งขันแบบสวิส-แพริ่งนะครับ
ต้องยอมรับว่าในปัจจุบันนี้รายการแข่งขันหมากรุกสากลระดับนานาชาตินั้น จะมีธุรกิจ ผลประโยชน์ และโฆษณาเชิงการค้าเข้ามาเกี่ยวข้อง ธุรกิจหลากหลายประเภทได้ก้าวเข้ามาสนับสนุนกิจกรรมการแข่งขันหมากรุกในหลากหลายมิติ ส่วนใหญ่มักเป็นเรื่องเงินทุนสนับสนุน เงินรางวัล หรือสถานที่ แม้กระทั่งเครื่องดื่ม ชากาแฟ น้ำดื่ม เพราะเล็งเห็นโอกาสโฆษณาประชาสัมพันธ์ธุรกิจ บริษัท องค์กร หรือห้างร้านของตน ผ่านรายการแข่งขันเหล่านี้
ยกตัวอย่างเช่น ในประเทศไทยมีรายการแข่งขันหมากรุกสากลระดับนานาชาติที่ยิ่งใหญ่มากรายการหนึ่ง เรียกว่า บางกอกโอเพ่น (Bangkok Open) ซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำประมาณกลางเดือนเมษายน หรือตรงกับช่วงเทศกาลสงกรานต์ รายการแข่งขันเป็นการจัดประกบคู่แบบสวิส-แพริ่ง เกมมาตรฐานที่ส่งผลการแข่งขันและรับรองการแข่งขันโดยสหพันธ์หมากรุกสากลนานาชาติหรือฟิเด้ (Fide)
รายการนี้ทุกๆ ปีจะมีนักหมากรุกจำนวนมาก หลากหลายฝีมือ ร่วมสมัครแข่งขัน โดยทางผู้จัดเองก็ยังเชิญนักหมากรุกฝีมือดีในระดับแกรนด์มาสเตอร์ (Grandmaster) อินเตอร์เนชั่นแนลมาสเตอร์ (International Master) เข้าร่วมหลายคน เพื่อดึงดูดและเปิดโอกาสให้นักหมากรุกทั่วไปมีโอกาสสักครั้งร่วมประลองฝีมือแข่งขันกับบรรดานักหมากรุกสุดยอดฝีมือเหล่านี้
ไม่ใช่แค่ผู้เล่นผู้แข่งขันเท่านั้นที่จะมีความสุขกับรายการแข่งขันระดับนานาชาติแบบนี้ ผู้ชมที่มีใจรักในเกมหมากรุกก็จะได้เฝ้าติดตามชมเกมของนักหมากรุกสากลฝีมือดีที่ชื่นชอบ และลุ้นผลการแข่งขันในแต่ละรอบไปอย่างใกล้ชิด เหล่านี้ล้วนแต่ทำให้ผู้คนจำนวนมากมารวมตัวกันอย่างคึกคัก ซึ่งตอบโจทย์กลุ่มธุรกิจและผู้สนับสนุนในการเพิ่มมูลค่าให้กับแบรนด์ธุรกิจของตนเองตามแต่โอกาสและช่องทางต่างๆ
รายการแข่งขันระดับนานาชาติรายการนี้เป็นรายการใหญ่ เป็นหมุดหมายของนักหมากรุกสากลจากทั่วโลก เมื่อถึงเทศกาลสงกรานต์ นักหมากรุกสากลจะหลั่งไหลมุ่งหน้าสู่ประเทศไทยเพื่อเข้าร่วมแข่งขันรายการนี้
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยได้รองรับและยกรายการแข่งขันหมากรุกสากลนี้ให้อยู่ในปฏิทินการท่องเที่ยวของประเทศ ซึ่งน่าเสียดายว่าในช่วงเวลาที่ผ่านมาจำเป็นต้องยกเลิกรายการแข่งขันไปชั่วคราว เนื่องจากการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 จนกว่าสถานการณ์จะดีขึ้น เชื่อว่านักหมากรุกหลายๆ คนยังคงคิดถึงบรรยากาศการแข่งขันที่เคล้าไปกับบรรยากาศการเล่นน้ำในช่วงสงกรานต์เป็นอย่างมาก
ที่เล่ามาอย่างยืดยาวนี้ ผู้เขียนเพียงต้องการจะอธิบายว่า โดยธรรมชาติรายการแข่งขันของเกมหมากรุกนั้น มักจะดึงดูดให้กลุ่มทุนหรือผู้สนับสนุนได้มีโอกาสเข้ามาร่วมสร้างประโยชน์ ทั้งยังเปิดโอกาสและยกระดับวงการหมากรุกสากลในประเทศให้มีความคึกคัก ตื่นตัว เป็นกระแส ตราบใดที่การแข่งขันนั้นเป็นไปอย่างตรงไปตรงมา นักกีฬาทุกคนแข่งขันอย่างเต็มที่ ไม่มีการสมรู้ร่วมคิด ตักตวงคิดหาผลประโยชน์จากเงินทุนที่ผู้สนับสนุนได้จัดสรรให้มา
นี่จะเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งเสริมให้วงการหมากรุกของประเทศมีการพัฒนา ยกระดับมาตรฐานให้สูงขึ้น ทั้งในมิติของผู้เล่น ผู้จัดการแข่งขัน โค้ช ผู้ฝึกสอน อาจรวมไปถึงกลุ่มธุรกิจและอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้อง เช่น อุปกรณ์การเล่นการแข่งขัน สถานที่จัดการแข่งขัน เกิดการสร้างอาชีพใหม่ๆ ที่เกี่ยวข้อง และต่อยอดมาจากรายการการแข่งขัน
ในต่างประเทศนั้นมีการพิมพ์หนังสือหรือตำราเกี่ยวกับวิชาทฤษฎีหมากรุก ปีหนึ่งๆ เป็นจำนวนสิบๆ เล่ม เปิดชั่วโมงเรียนหมากรุกผ่านระบบออนไลน์ จัดทำคลิปเผยแพร่องค์ความรู้หรือหัวข้อเฉพาะต่างๆ ที่เกี่ยวกับทฤษฎีหมากรุก สิ่งต่างๆ มากมายเหล่านี้ล้วนแต่เกิดขึ้นได้จากการจัดรายการแข่งขันที่มีคุณภาพ มาตรฐานสูง ซึ่งจะก่อให้เกิดความเชื่อมั่นและความไว้วางใจจากผู้สนับสนุนและกลุ่มทุนธุรกิจต่างๆ
การโกงในเกมการแข่งขันเมื่อเกิดขึ้น ยังมองได้ว่าเป็นเรื่องของผู้เล่นผู้แข่งขันที่ทำความผิดนั้นๆ การพยายามเอาชนะคู่ต่อสู้ด้วยวิธีการที่ไม่สุจริตนั้น เมื่อถูกตรวจจับได้ ความเสื่อมเสียยังพอจะลงโทษเฉพาะเจาะจงไปที่ตัวผู้เล่นผู้ที่กระทำความผิดนั้นๆ แต่ถ้าเป็นการสมรู้ร่วมคิดกันกำหนดผลการแข่งขันล่วงหน้า จะเป็นความเสียหายอย่างร้ายแรงต่อส่วนรวม
การกระทำที่ไม่สุจริตนี้ โดยปกติตรวจสอบได้ยากอยู่แล้ว ถ้าจับได้ก็อาจพบว่ามีผู้สมรู้ร่วมคิดมากกว่าสองสามคน ถ้าไม่สามารถตรวจจับได้ ผู้ให้การสนับสนุนอาจจะเกิดความไม่สบายใจหรือไม่ไว้วางใจ นำไปสู่การถอนตัวหรือประกาศงดให้การสนับสนุนในโอกาสต่อๆ ไป ผลเสียเหล่านี้จะย้อนกลับมากระทบกับผู้คนที่เกี่ยวข้องทั้งหมดในวงการฯ ขัดขวางการพัฒนาและยกระดับ จะไม่มีผู้คนรุ่นใหม่ๆ ก้าวเข้ามาสู่วงการหมากรุกอีกต่อไป
มาถึงตรงนี้ผู้เขียนจึงคิดสรุปว่า คงจะไม่มีระบบการแข่งขันแบบใดที่สามารถป้องกันและแก้ไขปัญหาผู้แข่งขันสมรู้ร่วมคิดกำหนดผลการแข่งขันล่วงหน้าได้อย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด เพราะเมื่อการแข่งขันเกิดขึ้น ผู้เล่นทั้งสองฝ่ายกลับแข่งขันอย่างไม่เต็มที่ เพราะเอาแต่มองเห็นผลประโยชน์ที่เป็นทรัพย์สินเงินทองมากกว่าคุณภาพและสาระเนื้อแท้ของเกมการแข่งขัน ถึงแม้จะถูกจับได้และลงโทษไปตามกฎระเบียบที่มีอยู่ แต่ใครจะรับประกันว่าเหตุการณ์เช่นนี้จะไม่มีทางเกิดขึ้นอีก ตราบใดที่สำนึกของคนบางคนยังคิดว่าเงินทองที่ได้มาจากการเจรจาต่อรองผลการแข่งขันนั้นยังมีมากกว่าเงินรางวัลของผู้ที่ได้ครองตำแหน่งชนะเลิศเสียอีก
ตัวผู้เขียนเองยังมองไม่เห็นหนทางที่จะแก้ไขปัญหานี้ให้หมดสิ้นไปได้อย่างฉับพลันทันที แต่ทั้งหมดก็ควรจะเริ่มต้นด้วยการกำหนดบทลงโทษที่รุนแรงและเด็ดขาด พยายามต่อต้านและกำจัดผู้เล่นและผู้แข่งขันที่มีพฤติกรรมดังกล่าวให้ออกจากวงการแข่งขัน และไม่ควรให้โอกาสมีส่วนร่วมในรายการแข่งขันใดๆ อีก โดยมีสาระสำคัญเพื่อแสดงเจตนารมณ์ว่าพฤติกรรมดังกล่าวไม่เป็นที่ยอมรับ และเป็นการกระทำที่นำความเสื่อมเสียมาสู่วงการหมากรุกทั้งหมด
บทลงโทษที่รุนแรงเด็ดขาดและการแสดงออกถึงการต่อต้านไม่ยอมรับการกระทำพฤติกรรมเช่นนี้ จะสร้างสำนึกที่ดีให้เกิดขึ้นในกลุ่มนักหมากรุกสากลรุ่นใหม่ๆ ก่อให้เกิดความเชื่อมั่นและไว้วางใจกับผู้ปกครองของนักหมากรุกในระดับเยาวชน ซึ่งคาดหวังว่าบุตรหลานของตนเองจะได้สัมผัสและเข้าถึงสาระแก่นแท้ของเกมหมากรุก มีสำนึกและความคิดที่ถูกต้อง เหมาะสม เข้าใจและรู้ซึ้งอย่างดีถึงนิยามความหมายของคำว่าเกมกีฬาและเกมการแข่งขัน
ในปัจจุบันมีชมรม สโมสร โรงเรียน และสถาบันที่เปิดสอนวิชาความรู้หมากรุกสากลมากมายหลายแห่ง เป็นธุรกิจแขนงใหม่ที่เกิดขึ้นและได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในระยะเวลา 10 ปีเศษนี้ และยังมีแนวโน้มว่าจะเพิ่มและขยายตัวมากขึ้นอีกในอนาคต ดังนั้นจึงเป็นธรรมดาที่จะต้องมีการแข่งขัน เมื่อนักเรียนของสถาบันหรือโรงเรียนสามารถทำผลงานการแข่งขันได้ดีเยี่ยม ติดอันดับได้รับรางวัลอยู่บ่อยครั้ง ก็จะเป็นแรงดึงดูดให้ผู้ปกครองสนใจอยากส่งบุตรหลานเข้าเรียนวิชาหมากรุกในสถาบันโรงเรียนเหล่านี้ และคาดหวังว่าบุตรหลานของตนเองจะมีโอกาสประสบความสำเร็จดังเช่นนักเรียนหมากรุกรุ่นก่อนๆ บ้าง
นอกจากระดับฝีมือการเดินหมากรุกของตัวนักเรียนเองแล้ว บางครั้งโค้ชหรือครูผู้ฝึกสอนของโรงเรียนหรือสถาบันสอนหมากรุกก็อาจวางแผนและมีส่วนในการกำหนดผลการแข่งขันของนักเรียนในสังกัดของตนเองให้ได้ผลออกมาอย่างดีที่สุด
จากสิ่งที่ได้เคยอธิบายมาก่อนหน้านี้ ด้วยระบบการประกบคู่แข่งขันไม่ว่าจะเป็นแบบใด แบบราวด์โรบิน หรือผู้แข่งขันต้องพบกันเองทั้งหมด ระบบสวิส-แพริ่ง ซึ่งเป็นฉบับย่อของแบบราวด์โรบิน หรือแม้กระทั่งระบบการประกบคู่แข่งขันแบบคัดออกหรือน็อกเอาต์ ทุกระบบนั้นไม่สามารถป้องกันการสมรู้ร่วมคิดกันเพื่อกำหนดผลการแข่งขันล่วงหน้าได้เลยแม้แต่ระบบเดียว
สถาบัน โรงเรียน หรือสโมสรชมรมที่ส่งผู้เล่นเข้าร่วมแข่งขันเป็นจำนวนมากจะได้เปรียบและสามารถดำเนินแผนการกำหนดผลการแข่งขันล่วงหน้าหรือการ “โยน” คะแนนอย่างได้ผล ยิ่งส่งรายชื่อผู้เข้าแข่งขันจำนวนมากยิ่งได้เปรียบ
เมื่อถึงเกมการแข่งขันในรอบที่สมาชิกของชมรมเดียวกัน หรือนักเรียนหมากรุกจากโรงเรียนเดียวกัน มาประกบคู่พบกันเองเมื่อไร โค้ชหรือผู้จัดการทีมอาจกำหนดว่าใครจะเป็นผู้ชนะ ใครจะต้องเป็นผู้ที่ยอมแพ้ไป เพื่อส่งคะแนนให้กับผู้แข่งขันที่ดูว่าจะมีโอกาสประสบความสำเร็จมากที่สุด หรือกำหนดให้ผู้แข่งขันในสังกัดเดียวกัน เดินเกมให้มีผลเสมอกัน ในทำนองเดียวกันกับการแข่งขันรถแข่งฟอร์มูล่าวันหรือมอเตอร์ไซค์ขนาด 500 ซีซี ที่ผู้ขับขี่จากค่ายรถยนต์ยี่ห้อเดียวกันทำหน้าที่กีดกัน ขวางทางรถแข่งจากคู่แข่งค่ายอื่น ไม่ให้เบียดแซงขึ้นไปทาบติดเพื่อนนักแข่งร่วมค่ายที่กำลังนำโด่งเป็นที่หนึ่ง เปรียบเทียบได้เช่นนั้น
เรื่องเช่นนี้มองได้ต่างมุม บ้างก็อ้างว่านี่คือลักษณะของการทำงานร่วมกันเป็นทีม โดยมีความสำเร็จขององค์กรเป็นเป้าหมายหลัก ในอีกแง่มุม นี่ก็อาจเป็นการจำกัดศักยภาพความสามารถของตัวผู้เล่น ยิ่งถ้าผู้แข่งขันนั้นเป็นเยาวชนคนรุ่นใหม่ จะอธิบายชี้แจงให้พวกเขาเข้าใจได้อย่างไรว่านั่นคือการเสียสละเพื่อส่วนรวม และคำว่าส่วนรวมนั้นหมายถึงการขอให้พวกเขาลดทอนความสามารถและศักยภาพของตัวเองลง ทั้งๆ ที่ตัวพวกเขาไม่ต้องการทำเช่นนั้น
พวกเขาทุ่มเท มุ่งมั่น ขยันฝึกซ้อม เพื่อปูเส้นทางสู่การเป็นนักหมากรุกที่ประสบความสำเร็จ แม้จะไม่ได้มีฝีมืออยู่ในระดับสุดยอด แต่คำว่าความสำเร็จของพวกเขาในฐานะที่เป็นนักหมากรุกรุ่นใหม่ คือการที่ได้ลงแข่งขันในทุกรอบทุกเกมอย่างเต็มความสามารถ ไม่ละทิ้งโอกาสที่จะแสดงฝีมือและศักยภาพของตนเองออกมาให้เป็นที่ประจักษ์แก่คนรอบข้าง โดยเฉพาะอย่ายิ่งต่อผู้ที่ให้การสนับสนุนและส่งเสริมให้พวกเขาได้มีโอกาสสัมผัสและก้าวเข้าสู่โลกของเกมกีฬาที่เป็นที่นิยมและชื่นชอบจากผู้คนทั่วโลก
ในความคิดเห็นที่ตื้นเขินของผู้เขียน การทำงานเป็นทีมหรือการเล่นเป็นทีมในเกมการแข่งขันหมากรุกนั้น ต่างจากการเล่นเป็นทีมของทีมฟุตบอล แม้จะใช้คำว่า “ทำงานเป็นทีม” เหมือนกัน นักฟุตบอลทั้ง 11 คนนั้นมีจุดมุ่งหมายเดียวกัน และเล่นอยู่ในเกมเดียวกัน เพียงแค่แต่ละคนมีบทบาทหน้าที่แตกต่างกันไปตามตำแหน่งความรับผิดชอบและกลยุทธ์แผนการของโค้ชหรือผู้จัดการทีม
แต่กับเกมหมากรุก นักหมากรุกจากสโมสรหรือชมรมเดียวกัน แม้จะมีเป้าหมายในการสร้างชื่อเสียงให้แก่หมู่คณะหรือองค์กรเหมือนกัน แต่ผู้แข่งขันแต่ละคนก็มีเกมเป็นของตนเอง ผู้แข่งขันจะรับผิดชอบเกมการแข่งขันนั้นด้วยตัวเองเพียงลำพัง บทบาทและหน้าที่ของทุกคนในสโมสรในชมรมหรือในโรงเรียนเดียวกันก็เป็นเหมือนๆ กัน คือพยายามทำผลงานการแข่งขันให้ดีที่สุด เล่นอย่างเต็มที่ทุกแมตช์ทุกเกม แม้รอบการแข่งขันที่จะต้องถูกจับประกบคู่พบกับคู่แข่งขันที่เป็นเพื่อนร่วมทีมเดียวกันก็ตาม
ผลคะแนนของผู้เล่นที่แข่งขันอย่างเต็มความสามารถจะสะท้อนให้เห็นถึงคุณภาพที่แท้จริงของสถาบัน โรงเรียน ชมรม สโมสร มิใช่การวางแผนส่งหรือโยนคะแนนให้แก่กันระหว่างผู้เล่นจากทีมเดียวกัน เพื่อหวังที่จะคว้ารางวัลชนะเลิศ สร้างชื่อเสียง สร้างความน่าเชื่อถือให้กับองค์กร สโมสร หรือทีม
จนถึงตรงนี้ ผู้เขียนจึงลงความคิดเห็นไว้ว่า สิ่งที่มีคุณค่าและมีความสำคัญสูงสุด มีค่ามากกว่าชื่อเสียงเกียรติยศขององค์กร หมู่คณะ คือการที่ผู้เล่นผู้แข่งขันได้แสดงความสามารถศักยภาพออกมาอย่างเต็มที่ตลอดรายการแข่งขัน นี่เป็นเส้นทางหลักที่จะยกระดับและพัฒนาวงการหมากรุกสากล ตลอดถึงการแข่งขันหมากกระดานประเภทต่างๆ ของประเทศ ให้ก้าวหน้าอย่างยั่งยืนไปตลอด มันคงจะเป็นหลักการและแก่นแท้ของการแข่งขันเกมกีฬาทุกชนิดทุกประเภทที่มนุษย์ได้รู้จัก ประดิษฐ์คิดค้นและพัฒนาขึ้นมา
ก่อนจบบทความในตอนนี้ ผู้เขียนมีคำถามที่อยากจะฝากให้ผู้อ่านได้ลองพิจารณาหาคำตอบ ถ้าผู้อ่านได้มีโอกาสพบเจอกับประสบการณ์นี้ด้วยตนเอง
นี่เป็นเหตุการณ์สมมุตินะครับ หากท่านผู้อ่านเป็นผู้จัดการ เป็นหัวหน้าทีมผู้ฝึกสอนนักหมากรุกสากลทีมชาติไทย และมีโอกาสได้ควบคุมทีมนักกีฬาไปทำการแข่งขันในมหกรรมกีฬาซีเกมส์
ในรายการแข่งขันหมากรุกสากลประเภทบุคคลเกมมาตรฐาน ทำการประกบคู่ด้วยระบบสวิส-แพริ่งจำนวน 9 รอบ มีนักกีฬาจากชาติทั้งหมดในกลุ่มอาเซียนเข้าร่วมแข่งขัน จำนวนนักกีฬามากน้อยก็แล้วแต่การจัดเตรียมนักกีฬาของแต่ละประเทศ ขณะที่ประเทศไทยส่งนักกีฬาเข้าแข่งขันทั้งหมดสามคน และทั้งสามคนทำการแข่งขันอย่างเต็มความสามารถมาโดยตลอด
จนมาถึงรอบสุดท้าย ซึ่งก่อนแข่งขันมีนักกีฬาไทยถูกจับประกบคู่มาพบกันสองคน ทั้งสองคนมีฝีมือความสามารถสูสีกันมาก มีโอกาสลุ้นคว้าเหรียญทองแดงถ้าคนใดคนหนึ่งสามารถเอาชนะได้ แต่หากเสมอกัน ซึ่งมีโอกาสเป็นไปได้สูง เพราะความสามารถใกล้เคียงกัน ทีมชาติไทยก็จะต้องกลับบ้านมือเปล่าทันที เพราะนักกีฬาจากอีกหลายชาติก็มีโอกาสทำคะแนนขึ้นนำ แซงเป็นที่ 3 คว้าเหรียญรางวัลไปครอบครองแทน
ท่านผู้อ่านในฐานะผู้จัดการทีม ซึ่งแน่นอนว่าหน้าที่ที่มีความสำคัญและเป็นรูปธรรมมากที่สุดก็คือการพาทีมชาติไทยคว้าเหรียญรางวัลติดมือกลับประเทศ สิ่งนี้ส่งผลโดยตรงและโดยอ้อมต่อสมาคมฯ และวงการหมากรุกสากลของประเทศไทยในอนาคตข้างหน้า
ท่านผู้อ่านจะบอกหรือสั่งให้นักกีฬาทั้งสองคนนี้สมยอมและกำหนดผลการแข่งขันล่วงหน้าหรือไม่ครับ
ผมในฐานะผู้เขียนบทความชิ้นนี้ ยอมรับและเคารพในทุกคำตอบ ทุกความคิดเห็นนะครับ เพราะเชื่อว่าท่านผู้อ่านทุกคนต่างก็หวังและคิดที่จะทำสิ่งที่ดีที่สุดให้ประเทศชาติและวงการหมากรุกสากลของเราครับ
อัพเดตเรื่องราวเกี่ยวกับกีฬา ติดตาม PlayNowThailand.com ที่เฟสบุ๊ค, ทวิตเตอร์ และอินสตาแกรม
