สิ่งที่ควรรู้เมื่อผู้ปกครองอยากพาลูกหลานไปร่วมการแข่งขันหมากรุกสากล คือประเภทเกมการแข่งขันซึ่งแบ่งออกเป็น เกมสายฟ้าแลบ เกมเร็ว รวมถึงเกมมาตรฐานที่เจ้าตัวเล็กจะต้องจดบันทึกการแข่งขันลงในใบสกอร์ชีทได้เช่นเดียวกับผู้ใหญ่ โค้ชจึงจะสอนให้นักเรียนหมากรุกของเขารู้จักและเข้าใจกับระบบและวิธีการอ่าน การเขียนสัญลักษณ์ การจดบันทึกการเดินหมากรุกก่อนบทเรียนอื่นๆ
มาว่ากันต่อถึงประเภทของเกมการแข่งขันหมากรุกสากลต่อเนื่องจากตอนที่แล้วนะครับ ที่ได้อธิบายถึงลักษณะของเกมการแข่งขันประเภทเกมสายฟ้าแลบไปบ้างแล้ว
คราวนี้มาดูลักษณะประเภทเกมการแข่งขันแบบเกมเร็วกันบ้าง อย่างที่เคยได้เล่าให้ฟังไว้ในตอนที่แล้วว่า เราแบ่งประเภทเกมการแข่งขันด้วยการกำหนดช่วงระยะเวลา เกมสายฟ้าแลบนั้นกำหนดเวลาให้ผู้เล่นคนละไม่เกิน 9 นาที 59 วินาที ซึ่งรวมเวลาที่ได้จากการทดหรือเวลาที่ชดเชยให้ทั้งหมด 40 ตาเดิน
ส่วนเกมหมากรุกประเภทเกมเร็ว นักหมากรุกและคนในวงการหมากรุกมักจะเรียกว่า เกมราปิด (Rapid) กำหนดไว้ว่าจะมีเวลาให้ผู้แข่งขันแต่ละคนตั้งแต่ 10 นาทีเต็มขึ้นไปจนถึง 59 นาที 59 วินาที ทั้งนี้แน่นอนว่าเราต้องรวมเวลาทดหรือเวลาชดเชย 40 ตาเดินเข้าไปด้วย เมื่อรวมเวลาทั้งหมดเข้าด้วยกันต้องไม่เกินตามเวลาที่บอกไว้ข้างต้น ถ้าเกินหรือแตะ 60 นาทีเมื่อไร เกมนั้นจะถูกจัดเป็นเกมการแข่งขันประเภทเกมมาตรฐานทันที (ขออธิบายเพิ่มเติมครับว่าประเภทเกมมาตรฐาน คนละความหมายกับคำว่าการแข่งขันระดับมาตรฐานนะครับ)
มาดูตัวอย่างการคิดเวลากันครับ หลักการก็เหมือนกับการคิดเวลาในเกมแข่งขันประเภทเกมสายฟ้าแลบครับ สมมุติว่ารายการแข่งขันหมากรุกสากลรายการหนึ่ง ประกาศว่าเป็นเกมการแข่งขันประเภทเกมเร็ว (Rapid Game) 15/10 (15 นาทีทดเวลาเพิ่มต่อหนึ่งตาเดิน 10 วินาที) เราจะมาตรวจดูว่า 15 นาทีทด 10 วินาทีนี้ อยู่ในประเภทเกมการแข่งขันประเภทเกมเร็วหรือไม่ เริ่มโดยเอาเวลาฐาน 15 นาทีนำมาบวกกับ 10 วินาทีคูณ 40 ท่านผู้อ่านที่ติดตามบทความของผู้เขียนมาจากตอนที่แล้ว คงจะทราบแล้วนะครับว่าตัวเลข 40 นี้มาจากไหน เมื่อ 10 วินาทีคูณเข้ากับ 40 คือ 400 วินาที เอา 60 หารหรือตัดช่วงเป็นนาที เราก็จะได้ 6 นาทีกับอีก 40 วินาที นำ 6 นาที 40 วินาทีนี้ไปบวกกับ 15 นาที ก็จะได้เป็นเวลารวมทั้งหมด คือ 21 นาที 40 วินาที (21:40 mins) ซึ่งอยู่ในขอบเขตเวลาของเกมการแข่งขันประเภทเกมเร็ว
นอกจากปริมาณเวลาที่เพิ่มขึ้น นอกนั้นก็จะไม่มีอะไรแตกต่างไปจากเกมการแข่งขันประเภทเกมสายฟ้าแลบ หรือถ้ามีก็จะเป็นการกำหนดโทษและการลงโทษเมื่อผู้แข่งขันทำผิดกติการการเดินหมาก หรือกติกาเกี่ยวกับมารยาทประเพณีปฏิบัติ การกำหนดโทษและการลงโทษที่อ้างถึงนี้ ท่านผู้อ่านที่เป็นผู้ปกครองของนักหมากรุกตัวเล็ก หรือผู้แข่งขันรุ่นฟันน้ำนมอาจจะตกใจ กรรมการและผู้จัดฯ มิได้ให้นักกีฬาตัวแทนจากครอบครัวของท่านวิ่งรอบห้องแข่งขัน หรือไปยืนกางแขนยกขาหนึ่งข้างหน้าเวทีอะไรแบบนั้น การกำหนดโทษและปรับโทษผู้แข่งขันเกมหมากรุกจะเป็นเรื่องของการปรับลดเวลาผู้เล่น หรือเพิ่มเวลาให้กับคู่แข่งขันอะไรอย่างนี้ครับ ไม่ได้ร้ายแรงอะไร
แต่ก็มีบ้างครับที่การลงโทษรุนแรงถึงขั้นที่กรรมการและผู้จัดการแข่งขันจะต้องขับผู้เล่นออกจากการแข่งขัน เพราะกระทำผิดอย่างรุนแรง เช่น ทุจริตหรือโกงการแข่งขัน มีการทำร้ายร่างกายหรือพูดจาดูถูก เหยียดหยาม หมิ่นประมาทคู่แข่ง เหยียดหยามเชื้อชาติ สีผิว หรือประเทศชาติของคู่แข่งขัน อะไรเช่นนี้ถือว่าเป็นความผิดที่รุนแรง กระทบต่อบรรยากาศการแข่งขันโดยรวม และส่งผลเสียต่อประเพณีปฏิบัติที่ดีงามในแวดวงการแข่งขันหมากรุก
อ้อ! จริงๆ ก็มีบางกรณีสำหรับนักหมากรุกรุ่นจิ๋วที่อาจจะถูกเชิญให้ออกจากโต๊ะแข่งขัน หรืออาจถึงขั้นให้ออกไปนอกห้องแข่งขันก็ได้ เช่น ไม่ยอมรับคำตัดสินจากกรรมการแล้วร้องไห้งอแงเสียงดัง รบกวนต่อผู้เล่นผู้แข่งขันคนอื่นๆ กรรมการก็จะไปเชิญผู้ปกครองให้มาพาตัวนักกีฬาผู้ที่กำลังมีอารมณ์สะเทือนใจอย่างรุนแรง อธิบายให้ฟังว่าเกิดอะไรขึ้น และขอให้ผู้ปกครองพานักกีฬาออกจากพื้นที่การแข่งขัน เพื่อออกไปสงบสติอารมณ์ จะพาไปป้อนนมหรือกินไอติมก็แล้วแต่ครับ ถ้าพร้อมก็อาจจะขออนุญาตกรรมการกลับเข้าทำการแข่งขันต่อไปหรือในรอบต่อไป
การกำหนดโทษและปรับโทษในการแข่งขันหมากรุกก็จะเป็นประมาณอย่างที่ได้อธิบายมานี้ครับ และก็มีบางเหตุบางกรณีที่อาจจะถึงขั้นมีการประท้วงการตัดสินของกรรมการจากผู้แข่งขัน เพราะไม่เห็นด้วยกับการตัดสิน ลักษณะอย่างนี้ผู้แข่งขันสามารถเขียนคำร้องขออุทธรณ์ต่อคณะกรรมการฎีกาให้พิจารณาทบทวนคำตัดสินนั้นอีกครั้ง ซึ่งส่วนใหญ่การอุทธรณ์คำตัดสินนี้มักจะเกิดขึ้นในรุ่นการแข่งขันรุ่นผู้ใหญ่หรือรุ่นโอเพ่น รุ่นเล็กรุ่นจิ๋วมีบ้างแต่ก็น้อย ถ้ากรรมการเจ้าของคำตัดสินสามารถอธิบายเหตุผลของการตัดสินให้ตัวนักกีฬาและผู้ปกครองให้เข้าใจอย่างละเอียด เรื่องราวก็มักจะยุติและจบลงแค่นั้น เรื่องการยื่นคำร้องขออุทธรณ์คำตัดสินนี้ ไว้มีโอกาสจะเอามาเล่าอธิบายเพิ่มเติมในภายหลังครับ เกมการแข่งขันประเภทเกมเร็วนั้นมีลักษณะสำคัญๆ ที่ต้องพูดถึงอยู่เท่านี้ครับ
มาถึงเกมการแข่งขันประเภทสุดท้าย คือ เกมมาตรฐานหรือสแตนดาร์ดเกม (Standard game) ซึ่งใช้เวลาในการแข่งขันนานที่สุด หรือมีเวลาให้กับผู้เล่นสำหรับการเดินหมากทั้งเกมมากที่สุด คือตั้งแต่ 60 นาทีหรือ 1 ชั่วโมงเต็มขึ้นไป (โดยจะรวมหรือไม่รวมการทดเวลา 40 ตาเดิน)
ประเภทเกมมาตรฐานนั้นมีกฎข้อสำคัญสำหรับผู้แข่งขันข้อหนึ่งที่จะต้องปฏิบัติให้ได้ นั่นคือ สหพันธ์หมากรุกสากลนานาชาติหรือฟิเด้กำหนดไว้ว่า ในเกมการแข่งขันเกมมาตรฐาน ผู้แข่งขัน (ทุกคน) จะทำการจดบันทึกการเดินหมากของตนเองและคู่แข่งขันทุกๆ ตาเดินลงบนใบบันทึกการเดินหมากที่ทางกรรมการหรือผู้จัดการแข่งขันได้จัดเตรียมไว้ให้ (ดูภาพประกอบ)
ใบกระดาษที่มีไว้ให้ผู้เล่นผู้แข่งขันจดบันทึกการเดินหมากในแต่ละตาเดินนั้น นักหมากรุกมักจะเรียกกันทับศัพท์ว่า สกอร์ชีท (Score sheet) ซึ่งเป็นใบเอกสารที่มีตารางแบบฟอร์มเป็นระเบียบสวยงาม มีตารางไว้สำหรับกรอกหรือจดสัญลักษณ์ของการเดินหมากลงไป สัญลักษณ์ของการเดินหมากนี้ ที่จริงก็คือภาษาหมากรุกนั่นเอง ซึ่งมันมีระบบระเบียบที่เป็นสากลนะครับ ไม่ใช่ว่าผู้แข่งขันจะเขียนภาษาอะไรหรือสัญลักษณ์อะไรลงไปก็ได้ ถ้ามีโอกาสผู้เขียนจะได้มานำเสนอเรื่องนี้อย่างละเอียดในภายหลัง
ใบสกอร์ชีทหรือใบจดบันทึกการเดินหมากนี้ นอกจากการจดสัญลักษณ์การเดินหมากทุกๆ ตาเดินแล้ว ผู้แข่งขันจะลงชื่อสกุลและสหพันธ์ชาติหมากรุกสากลที่ตนเองสังกัด ซึ่งต้องอธิบายอย่างนี้ครับ สมมุติว่ามีชาวต่างประเทศคนหนึ่งมาพำนักและทำธุรกิจอยู่ในประเทศไทยเป็นระยะเวลานาน แต่ยังคงถือสัญชาติเดิมของตนเอง แต่เนื่องจากใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่ในประเทศไทย และมักเข้าร่วมกิจกรรมหรือรายการแข่งขันหมากรุกสากลในประเทศสม่ำเสมอ เพื่อความสะดวกที่จะมีปฏิสัมพันธ์กับทางฟิเด้ หรือต้องการรักษาสถานภาพของตัวเองในฐานะผู้เล่นให้มีสถานะแอ็กทีฟอยู่เสมอ จึงขอสมัครเข้าสังกัดอยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของสมาคมหมากรุกสากลแห่งประเทศไทย อย่างนี้คือผู้เล่นหรือนักหมากรุกคนนี้ แม้จะถือสัญชาติเดิมของบ้านเกิดเมืองนอน แต่มีสัญชาติสหพันธ์หมากรุกสากลเป็นชื่อประเทศไทย หรืออีกนัยหนึ่ง สหพันธ์ชาติหมากรุกสากลประเทศไทยก็คือสมาคมหมากรุกสากลแห่งประเทศไทยนั่นเอง
อีกสักหนึ่งตัวอย่างครับ ถ้าเจ้าตัวเล็กของคุณพ่อคุณแม่ซึ่งถือกำเนิดในประเทศไทยโตขึ้นมา 8 ขวบ มีโอกาสเข้าร่วมการแข่งขันหมากรุกสากลที่ทางสมาคมหมากรุกสากลแห่งประเทศไทยเป็นผู้รับรองหรือเป็นผู้จัดขึ้นเป็นครั้งแรก (หมายถึงเป็นครั้งแรกที่เข้าร่วมการแข่งขันของเจ้าตัวเล็กนะครับ) เช่นนี้เจ้าตัวเล็กของคุณพ่อคุณแม่ก็จะได้รับสัญชาติสหพันธ์หมากรุกสากลเป็นประเทศไทยไปโดยอัตโนมัติ เรียกว่า ทั้งเป็นคนสัญชาติไทยและเป็นนักหมากรุกสัญชาติไทยทั้งสองอย่างเลย และถ้ามาวันหนึ่งเจ้าตัวเล็กได้มีโอกาสไปเรียนไปศึกษาในต่างประเทศ และมีโอกาสได้เข้าร่วมรายการแข่งขันหมากรุกสากลที่จัดขึ้นในประเทศนั้นๆ เจ้าตัวเล็กก็จะต้องเขียนว่า ประเทศไทย (Thailand) ลงในช่องสหพันธ์ชาติหมากรุกสากลในใบสกอร์ชีทของตัวเองครับ
ส่วนสัญลักษณ์ที่ผู้เล่นผู้แข่งขันจะต้องจดบันทึกลงในใบสกอร์ชีทนั้น ผู้แข่งขันจะต้องจดเขียนลงไปตามข้อกำหนดของรายการแข่งขันนั้นๆ เช่น ภาษาอังกฤษ ภาษารัสเซีย ฝรั่งเศส แต่ส่วนใหญ่จะเป็นภาษาอังกฤษ โดยปกติสัญลักษณ์ในการจดบันทึกการเดินหมากรุก หรือภาษาหมากรุก (chess notation) มักจะถูกสอนเป็นบทเรียนบทแรกๆ สำหรับนักหมากรุกทุกคน โค้ชผู้ฝึกสอนจะสอนให้นักเรียนหมากรุกของเขารู้จักและเข้าใจกับระบบและวิธีการอ่าน การเขียนสัญลักษณ์ การจดบันทึกการเดินหมากรุกก่อนบทเรียนอื่นๆ เพราะมันคือพื้นฐานที่สำคัญและจะเป็นเครื่องมือที่นักเรียนจะใช้มันศึกษาหาความรู้วิชาทฤษฎีหมากรุกเพิ่มเติมต่อไป
ในประเภทเกมการแข่งขันมาตรฐาน ผู้เข้าแข่งขันจะต้องจดบันทึกการเดินหมากได้อย่างถูกต้องมากที่สุดตามเงื่อนไขข้อกำหนดของรายการการแข่งขันนั้นๆ ผู้แข่งขันที่ไม่สามารถทำการจดบันทึกการเดินหมากได้ ก็จะไม่ได้รับอนุญาตให้เข้าร่วมทำการแข่งขัน ยกเว้นแต่ผู้เข้าแข่งขันที่ไม่สามารถจดบันทึกได้เพราะสาเหตุที่เกิดจากความพิการของร่างกาย เช่น พิการทางแขนขา แขนลีบ กล้ามเนื้ออ่อนแรง และมีความพิการทางการมองเห็น แต่อย่างไรเสียผู้เข้าแข่งขันเหล่านี้ก็ต้องจัดหาบุคคลอื่นมาช่วยเหลือในการจดบันทึกการเดินหมาก และอาจจะหมายรวมไปถึงช่วยเหลือในการเดินหมากอีกด้วย
เพราะฉะนั้นคนปกติถ้าจดบันทึกไม่ได้ก็หมดสิทธิ์โดยเด็ดขาดนะครับ และเจ้าตัวจิ๋วของคุณพ่อคุณแม่ด้วยเช่นกัน ไม่ว่าจะอายุกี่ขวบปี หย่านมแล้ว หรือยังพูดอ้อแอ้อยู่ ถ้าสามารถจดบันทึกการเดินหมากได้อย่างถูกต้อง แม้จะเขียนตัวโย้เย้ ตัวใหญ่ล้นเกินช่องเกินบรรทัด แต่ถ้าเขาจดได้อย่างใกล้เคียงถูกต้อง จดบันทึกได้ครบหรือเกือบครบทุกตาเดินของเกม เขาก็จะสามารถเข้าร่วมและลงนั่งทำการแข่งขันได้อย่างเต็มความภาคภูมิ ถ้าจดไม่ได้ก็หมดสิทธิ์เหมือนกัน จะไม่ได้รับการยกเว้นใดๆ
มีรายละเอียดปลีกย่อยอีกพอสมควรเกี่ยวกับการจดบันทึกการเดินหมากลงบนใบสกอร์ชีท ซึ่งผู้เขียนจะทยอยนำมาเสนอ หรือจะพยายามสอดแทรกลงในช่วงเนื้อหาที่เกี่ยวข้อง หรือตามแต่ที่โอกาสจะอำนวย โปรดคอยติดตามอ่านกันไปเรื่อยๆ นะครับ
ถึงตรงนี้ก็ยังไม่ได้พูดถึงประเด็นเกี่ยวกับการเลือกประเภทของเกมการแข่งขันให้กับนักหมากรุกที่มีอายุน้อยและอาจจะเพิ่งหัดเล่นหมากรุกสากลมาได้ยังไม่นานสักเท่าไรให้คุณพ่อคุณแม่ผู้ปกครองได้พิจารณาเลือกดู แต่จากข้อมูลรายละเอียดที่ได้พูดและอธิบายเอาไว้ในบทความตอนที่แล้วและตอนนี้ ผู้ปกครองก็คงจะมีไอเดียหรือเริ่มพอจะมองเห็นภาพรวมของการจัดแข่งขันหมากรุกสากลในประเภทต่างๆ
ในตอนหน้ารับรองว่าผู้เขียนจะสรุปและแนะนำถึงการเริ่มต้นและการเลือกประเภทเกมการแข่งขันสำหรับนักหมากรุกตัวจิ๋วมือใหม่หัดแข่งให้ได้ทราบกันอย่างแน่นอนครับ
สุดท้าย อยากจะขอประชาสัมพันธ์เชิญชวนนักหมากรุกสากลทุกท่าน เข้าร่วมการแข่งขันรายการหมากรุกสากลชิงแชมป์ประเทศไทย ประจำปีพุทธศักราช 2564 ในวันศุกร์ที่ 5 ถึงวันอาทิตย์ที่ 14 พฤศจิกายนศกนี้ ณ ห้องโถงใหญ่แจ้งวัฒนะฮอลล์ เซ็นทรัลแจ้งวัฒนะ จังหวัดนนทบุรี เป็นรายการแข่งขันประเภทเกมมาตรฐาน 90 นาทีทด 30 วินาที (90/30) ขอเชิญทุกท่านนะครับ นี่เป็นสนามแข่งขันบนกระดานจริงสนามใหญ่สนามแรก ต้อนรับการเปิดประเทศหลังผ่านพ้นวิกฤติการณ์โรคระบาดโควิด-19 ครับ
อัพเดตเรื่องราวเกี่ยวกับกีฬา ติดตาม PlayNowThailand.com ที่เฟสบุ๊ค, ทวิตเตอร์ และอินสตาแกรม
